اعتراض همسایه به رای کمیسون ماده 100 در پرتو آرای دیوان عدالت اداری

اعتراض همسایه به رای کمیسون ماده 100 شهرداری و مسائلی مانند مستندات و آراء دیوان عدالت اداری در مورد جواز شکایت همسایه به رای کمیسیون ماده صد، زمان ارائه دادخواست ، نحوه ابلاغ و مهلت اعتراض به آراء کمیسیون موضوع مطلب حاضر است.

شروع ماجرا از این قرار است که کمیسیون ماده صد شهرداری در پی ارجاع تخلفات ساختمانی ای که در ملکی رخ داده است برابر ترتیبات مندرج در ماده 100 قانون شهرداری، به موضوع رسیدگی و رای صادر نموده است.

برای نمونه در مورد احداث یک طبقه مازاد بر پروانه، به استدلال عدم ضرورت قلع بنا، حکم به تعیین جریمه و ابقاء طبقه مازاد بر پروانه صادر می نماید.

اما همسایه مجاور معتقد بر این است که طبقه مازاد بر پروانه، موجب سایه اندازی یا اِشرافیت بر ملک او گردیده است.

در این شرایط عادلانه نیست که به واسطه تخلف مورد نظر، همسایه ضرر ببینید.

در قوانین عام تر نسبت به قانون شهرداری نیز در خصوص این مهم که اضرار به غیر ممنوع است، تصریحاتی داریم.

برای نمونه، عین متن ماده 132 قانون مدنی از این قرار است:

کسی نمی‌تواند در ملک خود تصرفی کند که مستلزم تضرر همسایه شود مگر تصرفی که به قدر متعارف و برای رفع حاجت یا رفع ضرر‌ از خود باشد.

همچنین در اصل 40 قانون اساسی می خوانیم:

هیچ کس‏ نمی‏ تواند اعمال‏ حق‏ خویش‏ را وسیله‏ اضرار به‏ غیر یا تجاوز به‏ منافع عمومی‏ قرار دهد.

این احکام نیز از قاعده فقهی_شرعی لاضرر اخذ شده اند.

با ذکر این مقدمه، به سوالات و عناوین بحث می پردازیم.

مستند اعتراض همسایه به رای کمیسیون ماده 100 در قانون شهرداری چیست؟

تبصره یک ماده صد قانون شهرداری در موضع بیان ضمانت اجرای عدم گزارش تخلف ساختمانی توسط شهرداری به کمیسیون ماده صد، آورده است که کمیسیون به تقاضای ذینفع به موضوع یعنی تخلف یا تخلفات ساختمانی رسیدگی می نماید.

در جای دیگری مقرر داشته که موارد تخلف ساختمانی به ذینفع ابلاغ شود تا دفاعیات خود را ظرف 10 روز ارائه دهد.

اینکه آیا اشخاصی غیر از مالک ملک موضوع پرونده ماده صد،ذینفع در موضوع و پرونده هستند یا خیر؛ مورد اختلاف بوده است در حدی که منتهی به صدور رای وحدت رویه از هیات عمومی دیوان عدالت اداری شده است.

سوال این است که:  آیا واژه ذینفع، اشخاص دیگری غیر از مالک عین را فرا می گیرد؟

نظر هیات عمومی دیوان عدالت اداری در مورد امکان اعتراض همسایه مجاور به رای ماده صد

هیات مذکور طی رای وحدت رویه شماره 115 مورخ 1392.2.23 اعلام نموده است.

اولاً: از این حیث که شعبه ۲۷ دیوان عدالت اداری، همسایه مجاور معترض به رأی کمیسیون بازنگری ماده ۱۰۰ قانون شهرداری را به عنوان ذی نفع تلقی نکرده است و مبادرت به صدور قرار رد شکایت کرده است و در همان حال شعبه ۲۸ دیوان عدالت اداری، در مورد مشابه شکایت شاکی (همسایه مجاور معترض به رأی کمیسیون بازنگری ماده ۱۰۰ قانون شهرداری) را قابل استماع دانسته است تعارض محرز است.

ثانیاً: نظر به این که مطابق آراء شماره ۸۳۲ ـ 1384.12.21و ۲۱۵–1369.9.20هیأت عمومی دیوان عدالت اداری، شکایت اشخاص ذی نفع از تصمیمات کمیسیون های ماده ۱۰۰ قانون شهرداری در دیوان عدالت اداری قابل استماع شناخته شده است و در موضـوع تعارض اعلامـی، همسایه مجاور ملک موضوع رأی کمیسیون بازنگری ماده ۱۰۰ قانون شهرداری به عنوان ذی نفع قابل شناسایی است و به تبع آن حق شکایت به خواسته ابطال رأی کمیسیون ماده ۱۰۰ قانون شهرداری را نیز داراست، بنابراین رأی شعبه ۲۸ دیوان عدالت اداری در حدی که شکایت را قابل استماع دانسته است صحیح و موافق مقررات است. این رأی به استناد بند ۲ ماده ۱۹ و ماده ۴۳ قانون دیوان عدالت اداری برای شعب دیوان و سایر مراجع اداری مربوط در موارد مشابه لازم الاتباع است.

آرای وحدت رویه دیوان نیز طبق ماده 89 قانون دیوان عدالت اداری،برای شعب دیوان و مراجع اداری و همچنین برای هیأت های تخصصی و هیأت عمومی در مورد رسیدگی به ابطال مصوبات موضوع بند (۱) ماده (۱۲) این قانون در ارتباط با آن موضوع لازم الاتباع است.

نحوه ابلاغ رای ماده صد به مستاجر

شهرداری ها در عمل از ابلاغ رای به مستاجر خودداری می نمایند ولی به فرض ابلاغ و درج تاریخ ابلاغ یا گرفتن رسید، همسایه می تواند به ترتیب در مهلت های سه ماه ( اگر مقیم ایران باشد) یا شش ماهه ( اگر مقیم خارج از ایران باشد) از تاریخ ابلاغ به رای کمیسیون علی الاصول به طور مستقیم در دیوان عدالت اداری شکایت نماید.

البته عدم ابلاغ رای به همسایه، مسقط حق او نیست و اگر بدون ابلاغ و به صورت ساده یک نسخه از رای را به همسایه ابلاغ نمایند نیز حق همسایه برای اعتراض باقی است.

اگر از ارائه رای نیز خودداری نمایند و همسایه به هیچ وجه قادر به دستیابی به رای کمیسیون نباشد و هیچ اطلاعی از مفاد رای نیز نداشته باشد بهتر است علیه شهرداری و کمیسیون ماده صد در دیوان عدالت اداری، به خواسته الزام شهرداری به ابلاغ رای یا آرای کمیسیون ماده صد شکایت نماید.

اما در جایی که از مفاد رای مطلع است بهتر است دادخواست اعتراض به رای کمیسیون ماده صد را به طرفیت شهرداری مطرح نموده و به استناد تبصره دو ماده 20 قانون دیوان عدالت اداری، درخواست نماید که دیوان، رای را از طرف دعوی مطالبه نماید.

از این جهت عرض شد که همسایه می تواند اصولاً به طور مستقیم طرح دعوی نماید که؛ چنانچه اعتراض به آن رای کمیسیون در دیوان، مسبوق به سابقه باشد، همسایه نمی تواند مستقلاً طرح دعوی نماید بلکه حسب مورد باید با رعایت ترتیبات قانونی دادخواست ورود یا اعتراض ثالث در دیوان عدالت اداری را مطرح نماید.

در این باره دادنامه وحدت رویه شماره 2872 مورخ 1398.10.10 اشعار داشته است:

به موجب ماده ۱۷ قانون تشکیلات و آیین دادرسی دیوان عدالت اداری مصوب سال ۱۳۹۲ شعب دیوان به شکایتی رسیدگی می کنند که شخص ذی نفع یا وکیل یا قائم مقام یا نماینده قانونی وی، رسیدگی به شکایت را برابر قانون درخواست کرده باشند. در ماده ۵۵ قانون یاد شده مقرر شده هرگاه شخص ثالثی در موضوع پرونده مطروحه در شعبه دیوان برای خود حقی قائل باشد یا خود را در محق شدن یکی از طرفین ذی نفع بداند می تواند با تقدیم دادخواست وارد دعوا شود و در ماده ۵۷ از همان قانون مقرر شده آراء شعب دیوان که بدون دخالت فرد ثالث ذی نفع در مرحله دادرسی صادر شده در صورتی که به حقوق شخص ثالث، خلل وارد نموده باشد ظرف دو ماه از تاریخ اطلاع از حکم قابل اعتراض است. بنا بر مراتب شخص ذی نفع در موضوعی که در شعب دیوان عدالت اداری سبق رسیدگی دارد حسب مورد در قالب وارد ثالث و یا معترض ثالث می تواند شکایت خود را طرح کند تا به موجب ماده ۱۷ قانون پیش گفته شکایت وی برابر قانون قابلیت استماع داشته باشد. از این رو آراء صادر شده به شرح مندرج در گردش کار که شکایت شخص ذی نفع در موضوعی که سبق رسیدگی دارد را به جهت اینکه حسب مورد در قالب وارد ثالث و معترض ثالث تقدیم نشده قابل استماع ندانسته و قرار عدم استماع صادر کرده است، صحیح و موافق قانون است. این رأی به استناد بند ۲ ماده ۱۲ و ماده ۸۹ قانون تشکیلات و آیین دادرسی دیوان عدالت اداری مصوب سال ۱۳۹۲ برای شعب دیوان عدالت اداری و سایر مراجع اداری مربوط در موارد مشابه لازم الاتباع است.

منظور از همسایه مجاور چیست؟

به نظر می رسد قید مجاور بر مبنای غلبه است و ممکن است همسایه ای دیوار یه دیوار نباشد ولی در اثر تخلفات ساختمانی، به وی ضرر غیر قانونی وارد شود در این فرض عدم اعطای حق اعتراض به چنین همسایه ای موجب ایجاد ضرر نامشروع می گردد.

در واقع هم جوار بودن خصوصیتی ندارد که به همسایگان دیگر حتی با وجود ایراد ضررهایی مانند سایه اندازی به ملک آنها، حق اعتراض داده نشود

نحوه دادخواست نویسی همسایه

با رعایت مهلت ها از تاریخ ابلاغ ها و احتیاطاً با رعایت مهلت ها از تاریخ اطلاع از رای ( هر چند ابلاغ مهم است نه اطلاع) باید دادخواست همسایه ثبت گردد.

در جایی که مستقیماً دادخواست اعتراض به رای کمیسیون مطرح می گردد،خوانده دعوی، شهرداری است نه فرد متخلف.

می بایست مستندات همسایگی و دلایل ناموجه بودن رای، طی تامین دلیل و نظریه کارشناس به دادخواست ضممیه گردد.

لازم است موارد نقض اصول شهرسازی مانند تراکم فراتر از حد مجاز طرح تفصیلی، بهداشتی ( سایه اندازی بر ملک شاکی) و فنی ( مستحکم نبودن بنا) با متنی روشن و رسا در دادخواست نوشته شود.

اگر موضوع، قبلاً مسبوق به سابقه است و رای قطعی یا قطعیت یافته دیوان به ضرر همسایه است باید دادخواست اعتراض ثالث به طرفیت شهرداری و فرد متخلف به خواسته نقض رای مورد اعتراض ثالث و رای کمیسیون مطرح گردد و اگر رای کمیسیون به نفع همسایه است و متخلف یا شهرداری دعوی اعتراض به رای ماده صد را مطرح نموده و هنوز پرونده با صدور رای قطعی یا قطعیت یافته مختومه نشده است، دادخواست ورود ثالث را مطرح نماید.

با امید به این که مورد استفاده همکاران گرامی و بازدید کنندگان ارجمند قرار گرفته باشد متذکر می گردد این نوشته توسط مسعود فریدنی ( وکیل پایه یک دادگستری ) با عنوان اعتراض همسایه به رای کمیسون ماده 100 شهرداری در تاریخ 22 تیر 1403 تدوین گردیده است.